شرایط لازم برای پرورش گل محمدی

گل محمدی اگرچه در شرایط اقلیمی و طبیعی متفاوتی می روید،اما نظر به اهمیت کیفیت اسانس آن برای دست یافتن به نتایج مطلوب تر،این گیاه باید در محیط ویژه جغرافیایی و طبیعی پرورش یابد.

بطور کلی هرچه ارتفاع منطقه بیشتر و هوا سردتر باشد و در نتیجه آب و هوا سرد و نیمه خشک در زمستان و معتدل و خشک در تابستان باشد،بهترین محیط اقلیمی برای پرورش آن ایجاد خواهد شد .گل محمدی از حیث درجه حرارت در دمای 15 تا 21 درجه بهترین رشد را دارد.چنانچه اختلا ف درجه حرارت هوا بین شب وروز 5 تا 10درجه – به خصوص در انتهای شب – باشد،اسانس بیش تری در گل ایجاد خواهد شد.

البته نباید فراموش کنیم که این اختلا ف فشار باید آهسته و منظم باشد ،در غیر این صورت مناطقی که با جریان باد روبه رو هستند ،در تولید گل مرغوب با مشکلی اساسی روبه رو هستند.از نظر شرایط آبیاری اصولا" گیاه گل سرخ ایران ،گیاهی قانع وکم توقع معرفی می شود و دوره آبیاری آن در رنجی با دامنه 7 تا 21 روز در فصل تابستان متغیر است و در محیطی با بارندگی مناسب حتی بصورت دیم کاشته میشود .نهایتا" درباره خاک لازم برای کشت آن باید گفت: خاک لوم ،یعنی مخلوطی از شن ورس که خاکی سبک است با PHبالا و بدون شوری،بهترین خاک است.شایان ذکر است که در پرورش گل محمدی،اگر چه در وضعیت سخت محیطی این گیاه رشد می نماید ،باید توجه داشت که هر چه دوره های آب دهی کوتاه تر و ترکیبات آلی خاک بیش تر شود،گل وزین تر و با اسانس بسیار بیشتر تولید خواهد شد.طبق تجارب به دست آمده در قمصر ،دوره آب دهی نباید حتما"به تابستان منحصر شود،بلکه آبیاری گیاه در فصل زمستان و خاصه در موقع برداشت محصول ،بسیار در بازده تولید موثرخواهد بود.در مجموع گل محمدی از شرایط بسیارساده و کم هزینه ای در مراحل کاشت ،داشت و برداشت برخوردار بوده،از هر حیث به نسبت دیگر محصولات ،مواد حاصل از آن از جمله گلاب ، از ارزش افزوده وسود آوری بالایی-نسبت به هزینه آن – برخوداراست.

همان گونه که در مبحث قبل مشخص گردید،از هر حیث گل محمدی گونه ای متعلق به ایران است .در تعیین محدوده مکانی و زمانی ایجاد و توسعه این کشت و گلاب گیری در ایران و در گذشته میتوان گفت: تولید وکاربرد این محصول از زمان های دور و قبل از اسلام ودراقصی نقاط کشور رواج داشته است.به نحوی که ((گل وگیاهان گل دار،چه خوراکی و چه دارویی همواره بخش بزرگی از پزشکی بومی ایران بوده است .سنگ نگاره های ستبر تخت جمشید ،نمادی گویا از فرهنگ نام آشنای مهرورزی و دوست داشتن گل وگیاه بر سینه دارد.))در این باره کتاب جامع قانون در طب از شیخ الرئیس ابو علی سینا بازگو کننده نکات ارزنده ای است.این کتاب که حدود 1000سال قبل نوشته شده است (370-428ه ق) در مجاد های مختلف آن مکررا جهت درمان امراض مختلف،بر استعمال گل خشک یا گلاب و حتی دیگر عرقیات تاکید شده است.طبق نظر عموم متخصصان ،قمصر کاشان خاستگاه دیرین گل وگلاب است.از دیگر اسناد موجود درباره گل و گلاب گیری در قمصر ،وجود ((سفرنامه شاردن)) سیاح فرانسوی،است که در دوران صفویه نگاشته شده است.وی در جلد سوم سفرنامه اش هنگام عبور از کاشان به معجزه عرق بیدمشک اشاره می کند و در ادامه سفر خویش به طرف اصفهان از راه قهرود،بعد از عبور از سد شاه عباسی (شیخ بهایی) آورده است :(( دراوایل خرداد ماه بود و گل ها هنوز نشکفته بودند))این به همان گل های محمدی منطقه که دراوایل خرداد ماه می شکفند، اشاره دارد. وی در جلد چهارم سفر نامه اش ذیل بخش نوشیدنی ها ، عنوان قابل توجهی به نام ((یک رقم شگفت انگیزاز صادرات)) آورده،سپس به طور مفصل به عرقیات مختلف و نحوه تولید و کاربرد آن ها اشاره می کند،هم چنین از خواص گل وصنعت گلاب گیری در ایران آن روزبحث کرده،شرح مبسوطی از فرایند شهد و خواص گلاب دارد:نکته مهم این است که وی می نویسد ((از این شربت مطبوع به سر تا سر مشرق زمین صادر می شود و کشتی هایی که کا ملا انباشته از آن است به صوب هندوستان عزیمت می کنند). دیگر منبعی که در این باب به نکاتی اشاره دارد ، فرهنگ دهخدااست.این مطلب درسالهای 37-1338ه ش نگارش شده است واشاره دارد: ((محصول عمده قصبه قمصر ،گل محمدی ،سیب زمینی ،انواع میوه های سردسیری،و مختصر باغات است.در فصل بهار و موسم برداشت گل،عطر گل های قصبه از چند کیلومتری به مشام می رسد.در آن موقع حدود هفتاد کارگاه گلاب و عطرگیری دایر می گردد و مصرف روزانه هر کارگاه تقریبا 500کیلو گل است. {احتمالا مجموعه چند دستگاه گلاب گیری یک کارگاه فرض شده است}و گلاب وعطر آن در تمام نقاط کشور به خوبی معروف است.

وسایل و ابزار گلابگیری سنتی عبارتند از:

1- دیگ مسین با ظرفیت حدود 120-150لیتر

2- تغار سفالین که امروزه جای خودرا به تغار مسین داده و بعنوان سرپوش دیگ بکار می رود.البته مزیت تغار سفالین این است که عطر گل را نمی سوزاند.شاردن در کتاب خود تغارها را چوبی نوشته است که این گفته صحت ندارد.از قدیم الایام تغار سفالین بوده است.

3- پارچ دسته دار مسین با ظرفیت حدود 30-40لیتر که در داخل آب سرد قرار می گیرد تا بخارهای گل در داخل آن به مایع تبدیل شود.

4-چهار عدد نی چوبین تو خالی دو به دو در انتها به یکدیگر متصل شده و به همدیگر راه داده شده، رابط دیگ و پارچ می باشند.امروزه نی جای خود را به لوله های آلومینیومی داده است.

5- حوض آب که کار دستگاه تبرید را انجام می دهد.

6- دستگاه حرارتی مستقر درزیر دیگ مسین که اغلب بوسیله نفت و گا زوئیل تغذیه مشود. سابق براین از هیزم و بوته استفاده میشد که امروزه منسوخ شده است.