اثرات مفید گلاب در سلامتی بدن

گلاب(ROSE WATER) از تقطیر گل محمدی (ROSADAMASCENA) به دست می آید که از نظر عطر در میان سایر گل ها ممتاز است و خواص درمانی فراوانی دارد.

گل محمدی از خانواده ی گل سرخ با گل برگ هایی به رنگ صورتی است. این گل ها در خرداد ماه ظاهر می شوند و در همین ماه است که گلاب گیری انجام می پذیرد. گل محمدی رایحه ی خوشی دارد و گلاب نیز همین رایحه ی خوش را در خود تثبیت می کند.

براساس مدارک جدید، ایرانیان اولین قومی بودند که از «گل سرخ»، اسانس و گلاب را به روش تقطیر به دست آوردند و سپس این فن را به سایر نقاط دنیا انتقال دادند. «ابن سینا» دانشمند بزرگ ایرانی، تحقیقات وسیعی در مورد استخراج اسانس ها به روش تقطیر داشته است.

نام گلاب با فرهنگ سنتی و باورهای مذهبی مردم نیز درآمیخته است. گلاب خاص ایران است و جالب آن که فقط در شهر کاشان به عمل می آید.

پرورش گل محمدی با تاریخ «قمصر» عجین شده است. هر چند امروزه گلاب گیری از «قمصر» به «نیاسر» یکی از بخش های دیگر کاشان گسترش پیدا کرده، ولی گلاب قمصر در نوع خود هم چنان بی رقیب مانده است.

گلاب کاشان در پیشینه ی ادبیات ایران نیز رسوخ کرده و جایگاه ویژه ای داشته است، به طوری که شعرا برای تلطیف اشعار خود از نام گلاب با آمیزه ای از معشوق خود نام می برده اند.

گلاب با آئین های مذهبی همخوانی دیرینه ای دارد. به طور نمونه حدود یک قرن است که گلاب قمصر بر سر و روی دسته های سینه زنی ایام سوگواری اباعبدالله الحسین (ع) پاشیده می شود. هم چنین هر ساله کعبه را پس از پرده برداری با گلاب ایران شستشو می دهند.

کعبه را گفتم که این عطر دل انگیز از کجاست هاتفی گفتا که بی شک از گلاب قمصر است

از تقطیر مجدد گلاب، فرآورده ای به دست می آید که به آن « گلاب دو آتشه » می گویند. اگر مجداً گلاب دو آتشه را تقطیر کنند گلاب غلیظی از نظر اسانس به دست می آید که فوق العاده معطر بوده و در حقیقت گلاب ناب و خالص است.

در طب سنتی گلاب به عنوان گرمی شناخته می شد که PH خون را به سمت قلیایی می برد.

در گذشته گلاب در طب سنتی مصارف درمانی بسیاری داشته است. به عنوان مثال دندان درد را با چکاندن چند قطره گلاب روی دندان پوسیده تسکین می بخشیدند. در طب سنتی گلاب به عنوان گرمی شناخته می شد که PH خون را به سمت قلیایی می برد.

اثرات مفید گلاب بر پوست بدن

یکی از مهم ترین کاربردهای گلاب، جهت مواظبت از پوست است. گلاب برای انواع پوست ها به خصوص پوست های خشک و حساس مناسب است. یکی از موارد استفاده ی گلاب جهت پاک کردن پوست می باشد و می توان به جای محصولات شیمیایی پاک کننده، از آن استفاده کرد.

استفاده ی دیگر آن جهت طراوت و تازگی پوست است؛ بدین گونه که پس از هر بار استحمام که منافذ پوست بازتر هستند، گلاب را به پوست صورت بمالید. در این حالت اسانس موجود درگلاب به سرعت جذب پوست می شود که با توجه به اثرات آن در افزایش جریان خون، باعث شادابی پوست می گردد. البته استفاده ی مداوم از این روش می تواند این اثرات مطلوب را ایجاد کند.

گلاب به دلیل داشتن خاصیت ضد عفونی کننده و هیدراته (آبدار) کردن برای پوست سر و مو مفید است.

گلاب حتی برای رفع جوش های بدن نیز موثر است. برای این کار مقداری گلاب را با جوش شیرین مخلوط کنید تا خمیر نرمی به دست آید. سپس این خمیر را مدت یک ساعت یا تمام شب ( موقع خواب ) روی جوش های خود قرار دهید .

گلاب به دلیل داشتن خاصیت ضد عفونی کننده و هیدراته (آبدار) کردن برای پوست سر و مو مفید است. برای این کار، با استفاده از یک قطره چکان، گلاب را روی پوست سر خود بریزید.

سایر خواص درمانی گلاب :

- با توجه به اثرات قابض اسانس رز، گلاب برای زنانی که دچار کاهش میل جنسی هستند مناسب است. استفاده از این خاصیت در قدیم توسط رومیان بسیار متداول بوده است.

- به دلیل داشتن خاصیت ضد عفونی کننده و ضدمیکروبی، برای شست¬وشوی چشم مناسب است؛ البته گلابی که بدین منظور استفاده می شود، باید عاری از آلودگی ها و به اصطلاح استریل باشد. برای رفع خستگی و درد چشم نیز می توانید مقداری گلاب به پشت پلک های خود بمالید.

با توجه به گران بودن اسانس رز، متأسفانه بسیاری از محصولات آرایشی و بهداشتی، حاوی اسانس مصنوعی رز هستند که خواص اسانس طبیعی را ندارند. همچنین اسانس های طبیعی که از گونه های متفرقه و غیراصلی رز تهیه می شوند نیز ممکن است خواص نام برده را نداشته یا به طور ضعیف دارای این خواص باشند.

- گلاب برای بیماری های گوارشی مانند نفخ، دل به هم خوردگی و اسهال مزمن مفید است.

- گلاب در رفع دردهای روماتیسمی نیز موثر است.

- از بُخور آن می توان برای درمان گلودرد و بیماری های تنفسی استفاده نمود.

- گلاب ، قلب و معده را تقویت می کند، اضطراب را از دل دور می کند.

براى معالجه اشخاص گرمازده، بهترین راه خورانیدن گلاب همراه با مقداری یخ است، به قدرى كه تولید قى نموده و صفرا را خارج نماید.

- گلاب بهترین نوشیدنی برای کسانی است که دچار خونریزی سینه و گلو هستند.

- گلاب ناراحتی سینه را از بین می برد و از ابتلا به بیهوشی جلوگیری می کند.

- نوشیدن گلاب خنک، گرمی درون را از بین مى برد و بدن را تقویت مى كند.

- بوییدن گلاب براى تقویت قلب و رفع بیهوشى و تقویت حواس باطنى مفید است.

- براى معالجه اشخاص گرمازده، بهترین راه خورانیدن گلاب همراه با مقداری یخ است، به قدرى كه تولید قى نموده و صفرا را خارج نماید.

- نوشیدن و بوییدن «گلاب» سردرد را برطرف می کند، مخصوصا سردردى كه در اثر استنشاق هواى آلوده یا شنیدن سر و صدا باشد.

فضیلت گلاب و گل سرخ از نظر پیامبر و امامان معصوم :

* از حضرت رسول (ص) نقل شده : " ریختن گلاب بر صورت، آب صورت را زیاد می كند و پریشانى را برطرف مى سازد."

* در حدیث دیگر فرموده كه : " هر كه گلاب بر صورت بمالد، در آن روز بدحالى و پریشانى به او نرسد، و چون گلاب را بر صورت و دست ها بمالد، حمد خدا بكند، و صلوات بر محمّد و آل محمّد بفرستد."

* از حضرت صادق (ع) نقل شده : " هر كه در روز اول ماه مبارك رمضان یك كف گلاب بر رو بریزد، در آن روز از خوارى و پریشانى ایمن گردد و هر كه در آن روز بر سرش یك كف گلاب بریزد، در آن سال از مرض سرسام و ذات الجنب ایمن گردد. "

* به سند معتبر از حضرت امیر المؤمنین (ع) منقول است كه : " حضرت رسول (ص) هر دو كف را از گل سرخ پر كرده و به من عطا فرمودند، چون نزدیك به مشام خود بردند، فرمودند كه این بهترین گل هاى بهشت است، بعد از گل مورد. "

این مایع همان اسانس رز (گل ‌محمدی) است كه تا امروز 200 نوع از آن شناسایی شده است، اما تنها دسته محدودی از آن را در تهیه گلاب مورد استفاده قرار می‌دهند.

این گل بهاری از اواسط اردیبهشت تا اواخر خرداد رویش دارد و از خواص درمانی فراوانی برخوردار است. طبیعت گلاب گرم است و مقوی معده، قلب، كبد و اعصاب بوده و آرامبخشی قوی به حساب می‌آید. به همین دلیل است كه قدیمی‌ترها مصرف گلاب را در روزهای سخت و پرتنش لازم می‌دانستند. این مایع خوشبو و معطر تا حدودی تحریك‌كننده جریان خون بوده و بافت پوست را به تولید سلول‌های جدید تحریك می‌كند.

خوردن گلاب برای رفع سردرد و بوی بد دهان مفید است و همچنین تحریك‌كننده هورمون‌ها بوده و میل جنسی را افزایش می‌دهد و تا حدودی تنظیم‌كننده قاعدگی است. خوردن گلاب را به بیماران قلبی توصیه می‌كنیم و نوشیدن روزانه یك لیوان دوغ مخلوط با گلبرگ‌های گل‌ محمدی را برای تنظیم كار جهاز هاضمه خصوصا در روزهای گرم سال پیشنهاد می‌كنیم.

طبق سنت قدیم، برای هر 30 كیلوگل، 50 لیتر آب در نظر می‌گیرند كه گلاب حاصل از این مقدار 30 لیتر است و به آن «گلاب مایه یا عطری» گویند. از تقطیر مجدد گلاب مایه، فرآورده‌ای به دست می‌آید كه به آن «گلاب دو آتشه» یا استاندارد گفته می‌شود.

این نوع مرغوب‌تری از گلاب است كه مزه و بوی آن بسیار تلخ‌تر از گلاب مایه است ولی به دلیل آن‌كه آب به كار رفته در آن بیشتر تبخیر شده و گلاب حاصله غلیظ‌تر است بیشترین اثر درمانی را دارد لذا تهیه این گلاب برای مصارف خانگی و درمانی مناسب است. البته از تقطیر مجدد، گلاب دوآتشه غلیظ‌تری به دست می‌‌آید كه بسیار معطر است و در حقیقت آن را «گلاب ناب و خالص» می‌نامند كه كمتر در بازار عرضه می‌شود.

گاهی نیز از گل‌هایی كه به صورت تفاله درآمده‌اند به همراه كمی گل تازه برای تولید مجدد گلاب استفاده می‌شود كه گلاب به دست آمده را «پساب» گویند كه كیفیت بسیار نازلی دارد و طبیعتا اثرگذاری ضعیفی داشته و در اصل خاصیت درمانی ندارد.

توصیه‌ها

1ـ از آنجا كه گلاب در اثر ماندگاری زیاد اثر خود را از دست می‌دهد نباید آن را بیش از یك سال نگه داشت. گلاب را باید در یخچال و ظروف شیشه‌ای رنگی نگهداری كنید و این را بدانید كه اسانس گلاب نسبت به مواد تشكیل‌دهنده ظروف پلاستیكی واكنش نشان داده و كیفیت خود را از دست می‌دهد. لذا از نگهداری آن در این نوع ظروف اجتناب كنید.

2ـ محیط و تمامی وسایلی كه برای تولید گلاب به كار می‌روند باید استریل باشد. زیرا در غیر این صورت، قارچ و كپك می‌تواند در آن رشد كرده و به این ترتیب موجب كدورت گلاب و تجزیه مواد موثره آن شود كه به این ترتیب نه‌تنها اثر درمانی نخواهد داشت، بلكه عوارض جانبی نیز دارد لذا ‌هنگام خرید گلاب به شفافیت آن توجه كنید و محصولی را كه دارای تاریخ مصرف و كد بهداشتی است انتخاب نمایید.

3ـ توجه داشته باشید با مصرف گلاب در بالای مایع آن هوا جمع خواهد شد كه اكسیژن آن می‌تواند موجب اكسید‌ شدن اسانس گلاب شود كه با وجود آن‌كه ضرری برای مصرف‌كننده ندارد، فایده‌ای هم نخواهد داشت.

نیره ولدخانی – کارشناس علوم تغذیه تبیان

منابع:

- کتاب «زبان خوراكی ها»، جلد سوم، نویسنده : دكتر غیاث الدین جزایرى

- ماهنامه دنیای تغذیه ، شماره 25

- ماهنامه تغذیه و سلامتی ، شماره 35

- HTTP://WWW.AHL-UL-BAYT.ORG/NEWLIB/AKHLAGH/HELEYAT/010.HTM

- WWW.CATFAERIES.COM/BULGARIAN.HTML

- WWW.ROSEMAGAZINE.COM/PAGES/THERAPEUTIC.ASP