گلاب به مایعی گفته می‌شود که از گل محمدی (نام علمی: Rosa × damascena) استخراج کنند و معطر است. گلاب به دستاورد تقطیر گل‌های درختچه گل سرخ تازه چیده شده با آب که اسانس آن از محلول آبکی، جدا شده باشد گفته می‌شود که باید در ظرف‌هایی که دارای مقدار اندکی هوا باشد نگهداری گردد.[۱] از تقطیر مجدد گلاب، فرآورده‌ای به دست می‌آید که به آن گلاب دو آتشه می گویند. اگر مجداً گلاب دو آتشه را تقطیر کنند گلاب غلیظی از نظر اسانس به دست می‌آید که فوق العاده معطر بوده و در حقیقت گلاب ناب و خالص است.[۲]

گلاب اصل، شفاف ، روشن ، بدون رسوب است و بوی آن بوی مطبوع گل محمدی و فاقد بوی ترشیدگی است. طعم گلاب نیز سنگین و کمی مایل به تلخی است که از جمله مهمترین نشانه‌های اصل بودن گلاب به شمار می‌رود.[۳]

«اسانس گل سرخ یا رز یا محمدی، چون گرانترین اسانس دنیا است هرگرم آن معادل یک گرم طلا دربازارجهانی است.»[۴]

به ادامه مطالب بروید

خاستگاه

ایرانیان از نخستین کسانی هستند که از گذشته‌های دور به ویژگی‌های خوراکی و درمانی گل سرخ (محمدی) پی برده‌اند. طبق اسناد بین‌المللی، مبداء تولید گلاب،ایران و مبداء تولید اسانس گل سرخ (محمدی) و عصاره گلبرگ‌های تازه، یونان ذکر شده‌است.[۵]

«گل سرخ یا رز یا محمدی، گیاهی است که بومی ایران است و خاستکاه و موطن اصلی آن ایران است که تا حدود 350 سال پیش غیرازایران جایی دیگررویش نداشته است و در زمان سلسله صفویه و زمانی که دولت عثمانی همسایه ایران بوده است، این گل وکلیه دستگاه‌های گلابگیری ازایران به ترکیه وسپس به سوریه و بلغارستان برده شده است.»[۶]

گزارش ابن خلدون حاکی بر این است که در قرن ۸ و ۹ میلادی گلاب یکی از اقلام مهم تجاری ایران بوده‌است که از طریق جاده ابریشم به هند و چین صادر می‌شده‌است. مرکز اصلی تولید آن در ایران سرزمین فارس و بیشترین کارگاههای تولید گلاب در میمند و فیروزآباد استان فارس بر پا بوده‌است. بطوریکه روزانه ۳۰۰۰۰ بطری از میمند فارس در زمان خلیفه بغداد بین سالهای قبل از ۸۱۰-۸۱۷ به آن شهر صادر می شده‌است.[۷]

براساس مدارک جدید، ایرانیان اولین قومی بودند که از گل سرخ، اسانس و گلاب را به روش تقطیر به دست آوردند و سپس این فن را به سایر نقاط دنیا انتقال دادند.ابن سینا دانشمند بزرگ ایرانی، تحقیقات وسیعی در مورد استخراج اسانس‌ها به روش تقطیر داشته‌است.[۸]

ترکیبات

مواد اصلی تشکیل دهنده اسانس گل محمدی عبارتند از:.[۹] سیترنلول ۵۵ ۳۴%، گرانتول ۴۰ ۳۰%، استاروپنین ۲۶ ۲۲%، و فنیل اتانول ۳ ۵/۱%

موارد استفاده

اسانس آن دارای اثرات ضد ویروسی و باکتری، ضد اسپاسم، آنتی سپتیک و آرام بخش می‌باشد. گلاب حاصل جهت شستشوی اماکن متبرکه، شیرینی سازی، مرباجات و از اسانس آن در صنایع داروسازی و غذایی استفاده می‌شود.[۱۰]

مصرف دارویی

از گلاب برای رفع عوارض حادث از زکام، قطع خونریزی از سینه، خشونت صدا، ضد سرفه، خفقان گرم، درد معده و روده، دل پیچه سرد و گرم، درد کبد و طحال، علاج نزله سرد ،سردرد‌های گرم، دردچشم تقویت حواس، ایجاد نشاط، تقویت دل، رفع خماری، بی هوشی، خفقان استفاده می‌گردد.[۱۱]به دلیل خاصیت ضد عفونی کنندگی ، یکی از پاک کننده‌های قوی برای پوست‌های خشک و حساس است.[۱۲]

مراسم

از جمله موارد استفاده گلاب در عزاداری است. بوی گلاب میزان ترشح ئیدروفین و اندروفین را در مغز متعادل می‌کند و احساس آرامش و آسودگی به فرد می‌دهد.[۱۳]