تاريخچه گل سرخ:

Rosa در لاتين به معناي گل سرخ مي باشد. از آغاز تاريخ، گل سرخ بيش از همه گلها در قلوب بشر جاي گرفته و از وقتي که مردم از زيبايي درخشان گل، آگاهي يافته اند، گل سرخ يک سرو گردن از آنها بلند تر بوده است. گل سرخ ميراث بزرگي از افسانه و تاريخ را به همراه دارد. اين درختچه زيبا، ميليونها سال قبل از بوجود آمدن بشر در روي زمين، زيسته و زيبائي و عطر را در همه جا گسترده است. فسيلهائي که از شکوفه هاي گل سرخ در آرگون (Oregon)و کولورادو(Colorado)بدست آمده، محتملاً به ۳۵ تا ۷۰ ميليون سال قبل، مربوط بوده است. رزهاي خشکيده اي از ۳۰۰ سال قبل ازميلاد از گورهاي مصريان بدست آمده تصور ميرود که نشان اولين آشنائي مصريان با گل سرخ باشد. معهذا تحقيقات وسيعتر نشان مي دهد که اين گل بومي مصر نبوده، بلکه از آسياي صغير به آنجا آورده شده است. تاريخ افسانه وار گل سرخ طي قرنها توسط هنرمندان، صنعتگران، نويسندگان و درختکاران بوجود آمده که بوسيله اين گل زيبا افسون شده اند و شرح فريفتگي شان را براي آيندگان نگه داشته اند تا از آن لذت ببرند. از جمله شاعراني که افسانه هاي اساطيري پيرامون گل سرخ در مدايح و ستايشگرها گفته، مي توان به اثر اناکرئون (Anaceron) قرن ۶ ميلادي شاعر غزل سراي يوناني پي برد و رو نسازد (P.de Ronsard) ۱۵۸۵-۱۵۲۴، شاعر فرانسوي ، فرانسوادومالحرب (F.de Malherbe) ۱۵۵۵-۱۶۴۸ ، شاعر فرانسوي درباره هنري چهارم و لوئي سيزدهم و بالاخره غزلهاي سليمان (Cantiouses des cantiques) را مي توان نام برد.

اپوله (Apuless)۱۸۰- ۱۲۵ نويسنده لانتي در داستان خر زرين مي گويد، چگونه بصورت آدم در مي آيد گه گل سرخ مي چرد. پيندار (Pindar)۴۳۸-۵۱۸ قبل از ميلاد، شاعر غزل سراي يوناني، ديونيزيوس باکوس (Diony sios Bacchus) گل سرخ را به رب النوع شراب ياد گشته است و در روم باستان، گل سرخ مطلقاً وابسته و تقديم به ديونيزيوس باکوس و ونوس محسوب ميگشت، براي مثال عيد سالانه دختران شادي که در بهاران برگزار شده است، در اين روز که متعلق به ونوس (Venus Erycina) بوده، درباريان کوچه و خيابانها و باغات را با گل سرخ و مورد (Myrtus communis) تزئين مي کردند. در ميهمانيها جشن گل سرخ مي گرفتند و همه جا را با اين گل افسونگر مي آراستند و از قدحها شربت گل سرخ مي نوشيدند، امپراطوران و همسرانشان روي تختخوابهايي از گل سرخ مي خوابيدند و در حمامهايشان از عطر گل استفاده مي کردند. در تراس ( Thrace) (محلي بين يونان و ترکيه ) گل سرخ به مانند سمبل ويژه اصلي خداوندي بوده است و در دوران تسلط روميان در آن سرزمين، يکي ازاعياد ديونيزي باکوس، بنام روزاليا (Rosalia) نام داشت. افسانه هايي که درباره گل سرخ نقل شده، نسبت به سرزمينها، نواحي، عادات و رسوم، فرهنگها و معتقدات مردم زياد و متنوع است. مسلمانان معتقدند که گل سرخ از قطره عرق جبين پيغمبر بوجود آمده است. بنا به افسانه اي، گل سرخ در بهشت عدن برنگ سفيد بوده است و هنگامي که حوا آنها را بوسيد رنگشان قرمز شده و تا به حال بدان رنگ باقي مانده است. در افسانه هاي يوناني آمده است که گل سرخ از چند قطره خون افروديت، الهه ي زيبائي و عشق که در اثر خار و خس ها ( کيهه کوتي Ronce) جنايتکار مجروح گشته بود، برنگ قرمز در آمده است. همچنين تعريف کرده اند که رنگ گل سرخ بر اثر خون ادونيس(Adonios) خداي زيبائي و جمال فينيقيان است که بوسيله خوک وحشي مجروح گشته و افروديت او را بصورت گل شقايق نعمائي (Anemone)در آورده است. گل سرخ را يونانيها براي روميها به ارمغان آورده اند که مجذوب آن شدند و پرورش داده و گلهاي خوبي بار آوردند.

در ايام نرون(Neron) استعمال تزئيني گل سرخ در جشنهاي رومي به حد ديوانه وار رسيده بوده چنانکه گويند، نرون ۴۰ ميليون سسترس (Sesterce) خرج تهيه گل سرخ براي يک مهماني گل سرخ براي يک مهماني کرده بوده بطور کلي هر جائي که مراسم يا جش رومي بطورخصوصي يا عمومي برگزار مي شد، مشکل مي نمود که گل سرخ جلب توجه نکند. گل سرخ را ۴۰ قرن قبل از ميلاد در آسيا روي سکه ها و ۱۶ قرن قبل از ميلاد مسيح در اروپا روي گچ بريها و سکه ها نقش مي شد. نقش معماري گل رز در بابل و آسور نشان مي دهد که اين تمدنها، گل سرخ را مي شناختند. نسخه هاي خطي قبلي از پرورش گل سرخ را ملکه گلها مي ناميدند. شعراء، تاريخ نويسان، گياهشناسان يونان باستان احساس خود را از گل سرخ در نوشته هايشان ثبت کرده اند، سافوي شاعره (Sappho) در ۶۰۰ سال قبل از ميلاد مسيح، لقب ملکه گلها برخود نهاد. هومر در اديسه از گل سرخ در توصيف سپيده دم نام مي برد و در ايلياد به روغن گل سرخ اشاره مي کند. شاعر حماسي سراي يوناني نيز فجر سحر گاهي (اورورAurore) را به مانند يک دختر جوان در حال پخش کردن گل سرخ نمايانده است. کليساهاي رومي مسيحي روم با روش استفاده روميان از گل سرخ مخالفت کرده ولي بزودي آن را به عنوان نشانه تسلي جهت باز ماندگان مرده ها پذيرفت. از آن موقع گل سرخ در مراسم مذهبي ، نقاشي و نشانهاي کليسائي و مجسمه سازي بکار مي رود. تابلوي"تولد ونوس"که توسط بوتيچلي (Botticelli) نقاشي شده، افسانه اي را که باز مي کند، اين است که گل سرخ هنگام ظاهر شده ونوس از دريا در نزديک جزيره قبرس بوجود آمده تاکيد مي کند. در قرون وسطي، در باغها و ديرهاي انگلستان، گل سرخ را براي مراسم و اجتماعات مذهبي پرورش مي دادند، روي شيشه هاي رنگي پنجره هاي کليساها، طرحها، نقشهاي گل سرخ به چشم مي خورد.

پنجره مشهوري از اين نوع در کليساهاي يورک ميينستر(York Minster)امت اتحاد خانواده هاي يورک و لنکاستر(Lncaster) بعد از جنگ زرها است. گل سرخ طلائي کليسائي روم از قرن چهارده باقي مانده است. رزهاي "رزساندي " (Rose-Sunday) بوسيله پاپ متبرک و گاهي به اشخاص که در مذهب کاتوليک به مقام ارجمندي نائل شده اند، سپرده مي شود. از اولين روزهاي سلحشوري و قهرماني، گل سرخ به عنوان نشان نجات خانوادگي نيم تاجها، پرچمها و سپرهاي شواليه ها و پادشاهان انگليس نقش مي شد. برخي از خانواده هاي سلطنتي انگلستان آن را به عنوان نشان اختيار کردند و هنوز هم نشان انگلستان است.گلهاي سرخ در عروسيها، مراسم دفن، آئين اعطاي نشان هاي لشکري، عطرسازي و پزشکي بکار مي رفت. رسم عاشقان بود که حلقه اي از گل سرخ ترتيب داده، به در خانه زن مورد پسند و علاقه شان مي آويختند. در مجموع مي توان گفت در دوران قديم، گل سرخ سمبل عشق، زيبايي و شادي محسوب مي گشت. بطوري که در داستانهاي کهن و قديم هندي گل سرخ به منزله دلپذيري، خداي مهر(خورشيد ۹ معرفي شده بود. اما پس از پيدايش مسيحيت اين سمبل تغيير يافته و مادونا (Madona) مريم مقدس هميشه باکره، در افسانه هاي ونوس يونان که فراموش شده بود، جانشين گرديد. گل سرخ را نشانه پاکيزگي معرفي گرديد و ماه ششم تقويم حيواني، سنبله را به ماه مريم باکره تبديل کردند که برابر ماه مه ميلادي يا ارديبهشت شمسي است و در آغاز نيز ماه گل سرخ مي گفتند. در ايتاليا به عيد بهاره پانته کوت (Pantecote) که نزد يهوديان تحت عنوان روزي است که خداوند قوانين يهود را بر موسي پيامبر انسان نازل کرده است که به آن عيد الخمسين (عيد انعصره) است. مدتها به نام پاسکو آروزاتا (Pasqua rosata) شهرت داشت و بزرگان ديني مسيحيان، گل سرخ رزين را تغيير نام دادند و هم اکنون نيز زنان عابد و مقدسه اي مسيحي ميوه هاي خشک و قرمز گل سرخ را به نخ کشيده، همانند تسبيح با آن عبادت مي کنند که روزيه (Rosaire) يا تسبيح دانه درشت گل سرخ ناميد. به تدريج گل سرخ ارزش و مقام خدائي ديرينه اي را از دست داده و از آن در مراسم تشييع جنازه ها بيشتر استفاده مي کنند و حتي در برخي نقاط آن را روي گوره هاي مي کارند و چه بسا در برخي از نوشته ها از ارتباط گل سرخ و برگ سخن به ميان آورده شده است.

به عنوان مثال، در يک داستان افسانه اي ايرلندي که اشاره دارد به ... اگر بيماري در خواب بيند گل سرخ را همراه مي برد، نشانه آن است اجلش فرا رسيده و خواهد مرد. در قرون وسطي، اروپائيان گلهاي بوته گل سرخ وحشي يا نسترن را شوم و نحس و شيطاني مي پنداشتند. شايد اين کج انديشي از نوشنه اي مولنتوف (Mullenthof)از داستان Sehlewing ناشي شده باشد که مي گويد ...شيطان مي خواست به آسمانها دست يابد براي به ثمر رسيدن اين مقصود، نردباني از ساقه هاي نسترن ساخت و از آن نردبان شروع به بالا رفتن کرد، ولي خداوند مانع گرديد و نردبان پاره شده و با سر به زمين سقوط کرد و تيغهاي گل بدنش را مجروح ساخت.

● پيدايش و توسعه رز:

اروپا تا اوائل قرن ۱۲ ميلادي گل سرخ را نمي شناخت و در آن هنگام بود که جنگجويان صليبي آن را از سوريه امروزي به اروپا انتقال دادند و در آن زمان به اين بوته گل شام مي گفتند. نهالهائي از اين گل به اروپا رفت و نام گل گال به آنها نهادند. رنگ اين گل در آن زمان قرمز روشن بود اما گل ديگري به نام گل دمشق که رنگ مخملي و عطري دلپذير داشت نيز به اروپا انتقال يافت که تا آن هنگام چنين رايحه اي دل انگيز در اروپا به مشام نرسيده بوده و تا به امروز اين گل به نام داماسک رز يا گل سرخ دمشقي شهرت دارد. رزهاي بورين با گل محمدي (Rosa damascena) وRosa gallica و ساير رزها، پيوند داده شدند تا خانواده بزرگي از رزها به نام دو رگه يا پيوندهاي دائمي نيز به نوبه خود با رز چاي (Tea) يا رز ادراتا(Rosa odorata) پيوند داده شدند تا هيبريدهاي دائمي نيز به وجود آمد. اولين دو رگه هاي چاي فرانسه نام دارد که به سال ۱۸۷۶ در فرانسه به دست آمد. نخستين دو رگيري چاي، گلهاي زرد خالص ندادند. تا در سال ۱۹۰۰ ميلادي ژوزف پرند دوشه (Joseph pernet Doucher)نخستين گل کاملاً زرد خالص، را وارد بازار کرد. اين کارشناسان موفق شدند با پيوند زدن گلها به يکديگر، صدها بلکه هزارها گل را به رنگهاي متفاوت و به نامهاي و کد هاي معين را روانه بازارکنند. اوايل قرن نوزدهم ميلادي، در واقع آغاز پيدايش علاقه مندي عمومي براي پرورش گل سرخ، علاوه بر جنبه هاي زينتي، به منظور هاي صنعتي و داروئي مي باشد. فعاليت زياد در اين زمينه در فرانسه صورت پذيرفت و مشوق اين کار امپراطريس ژوزقين (Empress josephne) آماتور بزرگ پرورش گل رز بود.

اندکي بعد از سال ۱۸۰۰، امپراطريس دوستاران رز را به باغهاي خود در مالمزون (Malmaison) دعوت کرد و با کمک آنها کلکسيوني بالغ بر ۲۵۶ نوع رزجمع آوري نمود. امپراطريس گروهي از هنرمندان را نيز براي يادداشت، شکل و رنگ رزهايش فرا خواند، در ميان اين اشخاص يکي، رافائل گلها پ-ژ-ردونه (P.J.Redoute) بود که بعدا نقاشيهاي آبرنگ، وي در سه مجله تحت عنوتن رزها (Les Roses) ۱۸۱۷-۱۸۲۴ منتشر گرديد. اکنون علاقه مندان تابلوها يا نسخه هاي آنها را به عنوان گنجينه هاي با ارزشي مورد ملاحظه و بررسي قرار مي دهند. علاقه بيشتر به پرورش رز موجب پيوند زدن، گرديد و انواع جديد از آن، بوجود آمد و اکنون نيز اين انواع وجود دارد. در سال ۱۸۲۹، نام ۲۰۰۰ نوع در کاتاوگ آن زمان نوشته شده بود. در حدود ۱۶۰۰ نوع رز نام برده که از ۱۸۱۵ تا کنون بوجود آمده و از بين رفته است. گل سرخ امروز با رزهاي قرنهاي گذشته خيلي متفاوت اند. آنها در رنگ، شکل، بو، طول مدت گل دهي با اجداد خود بواسطه هيبريدهاي انجام گرفته، فرق دارند. در اوايل سال ۱۸۰۰، تمام رزها، فقط در تابستان گل مي دادند به غير از رزمانتلي چيني (Monthly) که در پاييز نيز گل مي دادند. با رونق گرفتن کشت گل رز در سراسراروپا، نمايشگاههاي مخصوص گل ترتيب داده شد ولي ازهمه بالاتر فستيوال گل در ژنومي باشد. که در هر سال در سراسر دنيا برگزار مي شود و بي نظير است.

حتي گروهي از افراد با سليقه و ذوق آن را در رديف مراسم برگزاري جوايز اسکاردر هاليوود مي دانند. از طرفي، نمايشگاه گل سرخ منحصر به ژنو نبوده، بلکه در اقصي نقاط جهان بر پا مي گردد، مانند وست بروک پارک (هلند) پارک دلي در مادريد "سن" در دوبلين پايتخت ايرلند، دورتموند در آلمان و غيره، در سال ۱۹۸۷ يک مسابقه بزرگ رقابت انگيز با شرکت هزاران علاقمند به رز درشهر پاريس با حدود ۴۰۰ نوع گل مختلف به معرض نمايش درآمد و در واقع بهشتي از گل، عطر و رايحه مطبوع مشام بينندگان را معطر ساخت. يک نوع گل که پيوندي از چندين نوع گل رز بود به عنوان > تعلق گرفت. گل او که پيوندي از چند گل بئد به نام ( شري ميدلنو) شهرت يافت. پدر اين شخص، گلي را ابداع کرد به نام گل صلح (Pease) اشتهار پيدا کرده است. اما با توتيکه برنده بهترين گلها شد، يک خانم ايرلندي بود و جايزه بزرگترين گل به يک گلخانه انگليسي تعلق گرفت و هرمان کورس جايزه کوچکترين گل و خانواده پل سن دانمارکي جايزه معطر ترين گل را به خود اختصاص دادند.

● خواستگاه و انتشار جغرافيائي گل سرخ:

گل سرخ يکي از پنج پايه اصلي رز در دنيا است. منشأ اصلي اين گل آسياي جنوب شرقي و ايران گزارش شده است. امروزه در تمام نقاط دنيا کشت مي گردد و قسمت اعظم گل سرخ از کشورهاي بالکان، فرانسه، ترکيه، مراکش و ايران توليد و صادر مي گردد. کشت و کارآن در ايران، در زمانهاي پيش متداول بوده است. درسالهاي اخير محصول گل بريده يکي از محصولات عمده باغباني کشور به شمار مي آيد و اين محصول در تمام فصول به بازار عرضه مي شود.

● شرايط کشت گل سرخ:

گل سرخ در آب و هواي سرد کوهستاني مي رويد، ارتفاع بوته آن بين ۵۰ تا ۱۵۰ سانتي متر است و در خاک رس شني پرورش داده مي شود، اگر چه انواع ديگر خاک ها هم مناسب گل سرخ است ولي خاک رس شني با توجه به مواد معدني آن براي اين کار مناسب تر است، رنگ گل سرخ همانطور که از اسمش پيداست سرخ است هرچه گلبرگهاي آن سرخ تر باشد، بهتر و براي گلابگيري مناسب تر است.

گل سرخ بعد از دو سال از کاشت اوليه آن گل مي دهد و اين گل دادن معمولاً بين سه تا چهار سال ادامه پيدا مي کند. بعد از چهار سال بوته آن از شاخه اصلي بريده مي شود تا دوباره سه تا چهارسال گل بدهد، بعد از اين مرحله هم هنگامي که بوته ها ريشه کن شد، از طريق تکثير به روش قلمه زدن زياد مي شود، با توجه به خاک، آب و هوا، رطوبت، تکثير، رنگ و بو و تعداد گلبرگ ها مي توان مرغوب ترين گلها را در قمصر کاشان و بعد نياسر و آزران و کامو و جوشقان پيدا کرد.

● موارد استفاده گل سرخ :

گل سرخ، مظهر محبت است و زيبائي، عطر دل انگيز آن از دوران باستان آن را ستوده اند و حکماي يونان مصارف فراواني ( مخصوصا در عطر سازي و پزشکي ) براي آن ذکر کرده اند و در طب شرق جايگاه ويژه اي داردگل محمدي که در واقع گل سرخ پرپر، صورتي رنگ مظهر زيبائي و جمال طبيعت به شمار مي آيد گويند پيامبر اسلام به عطر گل سرخ علاقه وافر داشتند و آن را زياد استعمال مي فرمودند اکنون نيز عطر و گلابي که از گل سرخ تهيه مي کنند، در مجالسي با ختم صلوات مصرف مي کنند. عمده قسمتهاي مورد استفاده اين گياه گلها و ميوه هاي آن مي باشد. گلبرگها و ميوه هاي گل سرخ، کمي قابض بوده و از اين رو آن را به عنوان داروي قابض ملايم به کار مي برند. دانشمندان انگليسي در حين جنگ جهاني دوم متوجه شدند که ميوه هاي گل رز، به عنوان منابع بسيار غني از ويتامين ث به شمار مي آيد، به طوري که سه عدد ميوه متوسط گل سرخ به اندازه يک پرتغال معمولاً ويتامين ث دارد.

روي همين اصل از قديم در روستاهاي مناطق معتدل ايران، از ميوه گل سرخ و نسترن، آش، شربت و ترشي درست مي کردند و يا نوعي ازآن که در مازندران « کليک » ودر آذربايجان «گلديک » مي گويند و بعد از ريختن گلبرگها رنگشان قرمز روشن و نرم مي باشد به شکل خام نيز مصرف مي گردد. از گلبرگهاي گل محمدي در نواحي غربي و شمال کشور، مربا و شربت درست مي کنند که به علت داشتن املاح ملين و مفيد است. ميوه هاي گل رز حاوي اسيد اسکوربيک به مقادير ۵/۰ تا ۷/۱ درصد مي باشد ولي مقدار ويتامين موجود در آن بستگي تام به منشاء گياهي، محل کشت، آب و هواي منطقه، زمان جمع آوري و طريقه خشک شدن محصول دارد.

● تاريخچه گل در قمصر کاشان:

حدود هفتصد سال پيش، يورش ناجوانمردانه قوم مغول به استان فارس و ويراني اکثر شهرهاي آن توسط سربازان چنگيز و بروز ناامني در فارس، باعث شد که گلکاران و کشاورزان گل سرخ در پي يافتن مکاني باشند تا از هجوم مغولان در امان بمانند. گروهي به خراسان، عده اي به همدان و تعدادي بسمت کاشان حرکت کردند و در چند نقطه اطراف کاشان سکني گزيدند و به پرورش گل سرخ پرداختند.

چندي نگذشت که کشت گل محمدي و متعاقب آن صنعت و مراسم سنتي گلابگيري در کاشان رواج پيدا کرد. دشت هاي گل سرخ در اطراف کاشان به طور پراکنده وجود ندارد بلکه مي توان نوار پهني از آن را کيلومتر ها از دامنه کوه هاي کرکس، از «آزران» و «کامو» گرفته تا «نياسر» و «دليجان» و «برزک» و «قمصر» و «قهرود» مشاهده کرد، اگر چه پيشکسوتان گل و گلاب گيري مي گويند: «گل سرخ از قمصر به ديگر روستاهاي اطراف رفته است.»

برآوردها نشان مي دهد ساليانه بيش از ۷۰۰ تن گل سرخ در کاشان توليد مي شود که نياسر کاشان با ۵۰۰ هکتار زمين زيرکشت حدود ۲۵۰ تن گل سرخ بدست مي آيد، روستاهاي سده و برزک با ۳۰۰ هکتار زمين زيرکشت، ۱۵۰ تن گل سرخ، جوشقان با ۱۵۰ هکتار زمين ۸۰ تن، قمصر با ۵۰ هکتار ۲۵ تن و ديگر روستاها سالانه چندتن گل سرخ توليد مي کنند. با مرور تاريخ متوجه مي شويم که گل سرخ، گل بومي منطقه زرقان فارس، شهر گلستان و بوستان است که به قمصر آمده است.

● کلياتي پيرامون گل محمدي:

▪ درباره گل محمدي:

رزها درختچه هايي از خانواده گل سرخ (Rosaceae) مي باشند. اين خانواده متجاوز از ۲۰۰۰ گونه و حدود ۱۰۰ جنس را در بر مي گيرد.

گل محمدي يا گل گلاب با نام علمي Rosa damasena درختچه اي است خزدار (Decideous) و شايد بندرت در بين آنها هميشه سبز (Evergreen) يافت شود.

جنس Rosa داراي ۲۵۰ گونه بوده که مهمترين آنها به غير از گل محمدي از نظر تهيه اسانس و گلاب عبارتند از :R.centrifolia و R.alba و R.moschata (نسترن) و R.caninal و (گل سرخ) R.galica. عدد پايه کروموزومي کليه رزها ۱۴=n۲ است. رزهاي اهلي جهان اکثراً اکتاپلوئيد هستند و ۵۶= n۸ کروموزوم دارند. گل محمدي از اواخر قرن شانزدهم از آسياي صغير و به احتمال زياد از دمشق به اروپا برده شده است. اين درختچه توليد گلهاي بسيار معطر مي نمايد که خاصيت دارويي دارد.

گل محمدي در بيشتر مناطق و استانهاي کشور به خصوص آذربايجان، اصفهان، مرکزي، کرمان، فارس، چهارمحال و بختياري، همدان، سمنان، گنبد و گرگان و يزد سابقه کشت دارد و از آن گل خشک، گلاب و اسانس تهيه مي شود که مصارف خوراکي، دارويي و عطرسازي دارند.

بر اساس آخرين اطلاعات حدود ۲۵۰۰ هکتار به کشت گل محمدي اختصاص دارد و حدود ۱۳۵۰ تن گل تر و ۱۹۰ تن گل خشک، ۱۳۵۰ تن گلاب و حدود ۲۰۰ کيلوگرم اسانس از آن استحصال مي شود. اسانس گل محمدي، بي رنگ، زرد و يا سبز رنگ است و در ۲۰ درجه سانتيگراد حالت روان دارد و در ۱۲ درجه سانتيگراد منجمد ميگردد و کريستال ميشود.

با توجه به وضعيت اکولوژيکي کشور ما در بسياري از زمينهاي درجه ۲ و ۳ اقدام به کشت و کار گل محمدي مي شود.

● مشخصات گياهشناسي گل محمدي:

گل محمدي درختچه اي داراي شاخه هاي گل دهنده تيغ دار، استوانه اي شکل، بدون شيار و داراي برگهاي مرکب شانه اي که داراي ۵-۳ برگچه متقابل دندانه دار مي باشد. رگبرگهاي پشت برگ مشخص و بهم رفته، برگچه چرمي و بيضي شکل، نوک تيز به طول ۵-۳ سانتي متر، و روي برگها صاف و سبز و پشت آنها سبز کمرنگ و دمبرگهايش خزي و نمدي است و با کرکهاي غده اي پوشيده شده و تا انتهاي جام گل کشيده شده است.

گلها به شکل صورتي خوشرنگ با ۳۲ گلبرگ صورتي مشابه و يکدست که در اوائل صبح شروع به ظاهر شدن مي نمايند. کاسبرگها به تعداد ۵ عدد که حداقل سه تاي آنها داراي زوائد بزرگي در لبه ها هستند. پرچم ها زرد رنگ به تعداد ۱۰۰ عدد در ترکيب گل وجود دارند. ميوه آن پس از ريزش گلبرگها گوشتي گرد و يا تخم مرغي به طول ۵/۱ سانتي متر که در داخل برجستگي کوزه اي شکل زير گلبرگها قرار دارند.

زمان باز شدن گلها در اوائل ارديبهشت تا اوائل تيرماه مي باشد. و در هر منطقه مدت زمان باز شدن گلها ۳۰-۲۰ روز طول مي کشد. دوام گل حداکثر يک روز بوده و بعد از آن رنگ صورتي خوشرنگ گلبرگها به سفيد مي گرايد و با اندک نسيمي گلبرگها پرپر شده و مي ريزند. لذا توصيه مي شود که گلها در اوائل صبح و حتي قبل از طلوع آفتاب برداشت شوند تا از پر پر شدن آنها جلوگيري شود و همچنين درصد مواد مؤثره آن حفظ شود.

● تکثير گل محمدي (عمليات کشت):

تکثير اين گياه از طريق پاجوش، قلمه و تقسيم بوته مي باشد. عمليات تکثير در مرحله خواب و استراحت گياه صورت مي گيرد. عمده ترين روش تکثير از طريق پاجوشهاي ريشه دار صورت مي گيرد بدين ترتيب که پاجوشهاي ريشه دار را از پايه مادري جدا کرده و پس از آماده سازي زمين آن را در زمين اصلي به فاصله ۴*۳ متر کشت مي نماييم و بعد از کشت بايد بلافاصله آبياري شود.

عمليات کشت در دو فصل صورت مي گيرد. يک مرحله اواخر پاييز بعد از خزان کردن پايه هاي مادري و يک مرحله هم در بهار قبل از بيدار شدن پايه مادري.

کشت پاييزه بر کشت بهاره برتري دارد. زيرا امکان استفاده از نزولات جوي را بيشتر و استقرار بهتر نهالها را باعث شده و خطر گرماي بهار را در عدم استقرار نهالها کاهش مي دهد.

● برداشت گل محمدي:

برداشت گل محمدي معمولاً در صبح زود و با تعداد کارگر زياد شروع مي شود. قسمت برداشت شده گلبرگها، نهج و قسمتي از دمبرگ مي باشد. يک کارگر بطور متوسط روزانه ۳۰-۲۵ کيلوگرم مي تواند گل برداشت نمايد. ميزان گل توليد شده در هکتار ۳۵۰۰ کيلوگرم مي باشد.

از تقطير با آب گل محمدي گلاب و اسانس (عطر) استحصال مي شود. گلاب حاصل جهت شستشوي اماکن متبرکه، شيريني سازي، مرباجات و از اسانس آن در صنايع داروسازي و غذايي استفاده مي شود. اسانس آن داراي اثرات ضد ويروسي و باکتري، ضد اسپاسم، آنتي سپتيک و آرام بخش مي باشد.

مواد اصلي تشکيل دهنده اسانس گل محمدي عبارتند از:

سيترنلول ۵۵-۳۴%، گرانتول ۴۰-۳۰%، استاروپنين ۲۶-۲۲%، و فنيل اتانول ۳-۵/۱%

● درباره گلابگيري, تهيه اسانس و عرقيات:

▪ گلابگيري در ايران:

در حال حاضر در نقاط مختلف ايران با استفاده از روشهاي سنتي گلاب مي گيرند ولي مرکز اصلي توليد عطر و گلاب، کاشان و ميمند فارس مي باشد.

چون هدف از تقطير گل در ايران تهيه گلاب مي باشد عطر يک توليد جنبي بشمار مي آيد. ميزان توليد گل در منطقه کاشان حدود ۳ هزار تن مي باشد که در سطح بيش از ششصد هکتار کاشته شده است. نوع گل سرخ کاشان Rosa damascena است که از مرغوبترين نوع رز به شمار مي رود و بصورت گلستانهاي زيبا در دامنه کوههاي کرکس ايجاد گرديده است.

دستگاههاي گلابگيري سنتي همان دستگاههاي قديمي است و از يک ديگ با ظرفيت حداکثر سي کيلو و يک پارچ و دو عدد نيچه تشکيل مي گردد. اين دستگاهها حدود ۴۰۰ تن گل را به گلاب و عطر تبديل مي کنند. علاوه بر اين ۳ کارخانه نيز با استفاده از روش بخار در حومه کاشان احداث گرديده که جمعاً حدود ۱۶۰۰ تن گل را مصرف مي نمايند.

در فارس تهيه گلاب و عرقيات رواج داشته و نحوه کار آنها کمي با کاشان تفاوت دارد و از دقت و ظرافت

منابع :

----------------------

aftab.ir

- مقالات دکتر بخردی : شرکت باریج اسانس کاشان, ۱۳۸۳.

- سایت جامع گل و گلاب ایران به آدرس: :www.kashanrose.com – سایت ملی شهر قمصر به آدرس: www.qamsar.com

----------------------

کلمات کليدي :

----------------------

گل سرخ - گل محمدی-تاریخچه گل سرخ-توسعه رز- انتشار جغرافیائی گل سرخ-شرایط کشت گل سرخ-موارد استفاده گل سرخ -قمصر کاشان-کلیاتی پیرامون گل محمدی-تکثیر گل محمدی-گلاب قوی